Dakigun bezala, hiria da gizakiaren habitat naturala garatzea ahalbidetzen duen funtsezko egitura. Nekazaritzaren nagusitasunetik abiatuta, gizateriaren historian hiriguneak goiz agertzeak fenomeno hori baiezta dezake. Romano Guardinik dioen bezala, Mesopotamia eta Egiptoko adibideetatik hasi eta Ilustrazioko hirietaraino, hiriaren eraikuntzak oreka organikoa mantentzen du naturarekin, une eta denboraren efektuaren muga teknikoekin zerikusia duena. XIX. mendeko Industria Iraultzatik eta "makinaren aroa" agertzearekin batera, Le Corbusierrek esango lukeen bezala, hirien hazkundearen abiadura modu esponentzialean handitu da. Horrela, eta NBEren arabera, gaur egun munduko biztanleriaren % 55 hirietan bizi da. Baina, horrez gain, etorkizunerako aurreikuspenak % 70eko goranzko kurba marrazten du 2050erako. Hau da, hurrengo 30 urteetan 6.600 milioi pertsona inguru hirietan biziko direla kalkulatzen da, eta horrek esan nahi du haien bilakaera eta garapena frenetikoak izango direla, bai kuantitatiboki, bai kualitatiboki. Etxebizitza, funtzio eta azpiegitura mota berriek, gero eta sentsibilitate ekologiko handiagoarekin eta diseinu- eta eraikuntza-prozesuen digitalizazioarekin batera, hiria datozen urteetako fenomeno ekonomiko eta kultural handienetako bat bihurtuko dute.

Bestalde, haren dimentsio kulturala ez da hain arrazionala eta kuantifikagarria – "Irrazionalagoa eta subkontzienteagoa" Guardiniren ustez –, eta antzeko garapena izan du. Hiriaren iruditeriari, izaerari eta nortasunari buruzko herritarren kontzientziak eraikitakoaren, hiriaren, aitorpena ekarri du. Mende eta erdi eskasean, XIX. mendearen erdialdetik aurrera, eta irudi inprimatua eta fotomekanikoa agertu zirenetik, ondare hori identifikatzea, katalogatzea eta ondoren babestea sustatu duten erakundeak eta jurisdikzioa agertu dira pixkanaka.

Gainera, higiezin eta eraikuntza prozesuen abiadurak eta prozesu horiek hiriaren eraldaketan duten eraginak eraikuntza-ondare orokorraren gaineko ardura piztu dute, eta horrek hiriaren garapenean interesa duten hainbat herritar agertzea ekarri du. Horrela, hiria jada ez da akademiaren diziplina esklusiboa, baizik eta gero eta gehiago interesatzen zaie herritar guztiei.

Beraz, hiriaren garapena eraikitakoaren eta eraikigarriaren, izan zenaren eta izango denaren arteko diatriba gisa erakusten duen agertoki baten aurrean gaude.

Alde batetik, hiriaren fenomenoa ingurunearen eraldaketarekin berez lotuta dago – Edo ingurunearen suntsipenarekin eta sorrerarekin –, organismo bizi baten zelulekin gertatzen den bezala: bizitza bermatzeko, hil egin behar dira eta beste berri batzuk sortu. Zelulen heriotza eta ugalketa hori gertatzen ez bada, minbizi bihurtzen dira.

Bestalde, hiria bere izaera materiala gainditzen duten hainbat eta hainbat gertaera arkitektoniko eta urbanoren historia da, eraikuntza kultural kolektiboa sortuz. Kultura hau etengabe eta amaigabe aberastu nahi badugu, argi dago inmaterial hori eraikitzeko beharrezkoa dela balio hori merezi duten ondasunak identifikatzea eta zaintzea.

Mutur baterantz edo besterantz polarizatzeak lortu nahi dugun hiriaren karikaturak eragin ditzake. Antonio Mirandak bere liburuetako bati deituko liokeen bezala, "Ez robot ez bufoi": desarrollismo infinitu eta kateto batean jarrera itsu baten arriskua barregarria da eta denboran izoztutako hiri baten nahiaren antzekoa.

Horixe da etorkizuneko hiria eraikitzeko orduan aurkezten den erronka: eraldaketa-prozesuen garapen naturala – Gero eta eraginkorragoak eta azkarragoak – Eta balio material eta ez-material egokienak uztartzea.

Hala, Mugak/ Bienalaren hirugarren edizioak ('Ondarea eta Modernitatea') hiria eraikitzen parte hartzen duten eragile guztiak (teknikariak, herritarrak, eragile ekonomikoak, administrazioa, akademia, industria, etab.) bilduko dituen funtsezko agertokia izan nahi du. Helburua diskurtsoa aberastea da, irizpide integratzaileak azpimarratzeko eta gure hirientzako helbururik onena marrazteko.

Mugak/ 2021erako agenda 3 zutabetan oinarrituko da: herritarra, akademikoa eta teknikoa. Hala, adibidez, herritarren eta enpresen hainbat taldek arkitekturaren eta diseinuaren askotariko adierazpenetan jarriko dute arreta, hiriko ondasun immaterial hori identifikatzeko. Bestalde, akademiak, Euskal Herriko Arkitektura Eskolak, hiriko fenomeno tipologikoei buruz, ikasleek hiriari buruz dituzten begiradei eta horiek eraikitzeko funtsezko ibilbideen identifikazioari buruz hausnartzera gonbidatuko gaitu. Azkenik, hiriko teknikariak eta profesionalak sartzeak aukera emango digu eztabaidarako jarduketa eredugarriak zehazki ulertzeko.

Jarduera eta adierazpen horiek guztiak gure hirien bihotzean egingo dira, biztanleen begiek asmo horiek guztiak ideia, proiektu eta irtenbide gisa kataliza ditzaten, horrela hiririk onena sortzeko.