María Arana 2023ko Mugak/ Bienalaren komisarioa izango da
1970 Urtarrila 1
- Bilbotarra arkitektoa da UPV/EHUko Arkitekturako Goi Eskola Teknikoaren eskutik, kultura-komisarioa eta -programatzailea, eta, gaur egun, proiektuen koordinatzailea Urbanbaten.
- Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalaren hurrengo edizioak ‘Berreraiki, berpiztu, berrasmatu’ leloa izango du eta Martin Heidegger filosofo eta pentsalari alemaniarraren testu batean oinarrituta dago. Bertan “munduan bizitzeko gaitasuna” galdu dugula eta “bizitzeko gai bagara bakarrik eraiki ahal izango dugula” adierazten duen.
- Aranaren ibilbidean hainbat alderdi nabarmentzen dira: komisarioa, artista egoiliarra, irakaslea, proiektuen koordinatzailea edo hizlaria.
Mugak/ Euskadiko Nazioarteko Arkitektura Bienalaren laugarren edizioak komisario berri bat izango du. María Arana Zubiate bilbotarra da, arkitektoa UPV/EHUko Arkitekturako Goi Eskola Teknikokoaren eskutik, komisarioa eta kultur programatzailea. Halaber, proiektuen koordinatzailea da Urbanbaten, hiri-berroneratzeko partaidetza-prozesuen ikerketan eta diseinuan diharduen gizarte-ekimeneko kooperatiban. Bertako kidea da 2009az geroztik.
Aranak 10 urte baino gehiagoko esperientzia profesionala du arkitekturako eta hirigintzako hainbat estudiotan laguntzaile gisa, eta horietan parte hartu du Hiri Antolamenduko Plan Orokor eta Partzialen eta Obraren Burutze eta Zuzendaritza Proiektuen idazketan. Komisario gisa, Azkuna Zentroa-Alhondigarako proiektu eta ekitaldien komisariotza egin du; Espainiako Kultura Ministerioak antolatutako Kultura eta Herritartasuna V. topaketaren batzorde kuratorialean parte hartu du; eta URBANBATfest Bilboko arkitektura, hirigintza eta berrikuntza sozialaren urteko jaialdiaren zuzendarikidea da duela 10 urte baino gehiagotik.
Aranak, gainera, lurraldearekin lotutako kultura- eta bitartekaritza-proiektuak garatu ditu hainbat erakunderentzat, hala nola Sevillako CICUS, Mugak/ Bienala edo Matadero Madrid. Udal-esparruan, Human Cities proiektu europarrean tokiko parte-hartzea koordinatu du Bilboko Udalarekin batera. Proiektu horrek Tallinn Desing Festival, Aalto University eta Ljublijanako Arkitektura Unibertsitatearekin lankidetzan aritzera eraman zuen, besteak beste, diseinuari lotutako Europako beste erakunde batzuekin.
Aranaren ibilbide profesionalean nabarmentzekoak dira, halaber, hizlari gisa izan duen figura (hainbat foro eta kongresutan hitzaldiak eman ditu, hala nola Bartzelonako FAD sarietan edo Madrilgo Carlos III Unibertsitatean), Urbanbaten argitalpen-taldean egin duen lana (liburu monografikoak eta hirigintzako gidak argitaratu ditu, hala nola, ‘La arquitectura de los cuidados’ edo ‘La ciudad dentro de casa’), eta irakaskuntzan egin duen lana (Hiri Paisaia Iraunkorrari buruzko Masterra, Kunsthall Diseinuko Europako Institutuarena, eta UPV/EHUko Arte eta Kultura Garaikideko Praktika eta Teoria Masterra). Gainera, Arkitektura Kolektiboen Nazioarteko Sarean parte hartzen du, eta Azkuna Zentroan artista egoiliarra da, hiri-eraldaketei buruzko behatoki kulturala den ‘Behatokia’ proiektuarekin.
Mugak/ Bienalaren IV. edizioa
2023ko edizioa, beste behin Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintza, Etxebizitza eta Garraio Sailak bultzatuta, ‘Berreraiki, berpiztu, berrasmatu’ lelopean egingo da. “Garai nahasiak bizi ditugu, krisi ekologiko, sanitario, ekonomiko eta sozialekoak. Erronka handiak dira, eta premiazko irtenbideak behar ditugu, irudimenezkoak eta eraldatzaileak. Premiazkoa da pentsatzea nola bizi garen munduan eta nola biziko garen munduan etorkizun hurbilean. Garai horiek hiria birpentsatzeko ere balio behar digute, baita arkitektura eta hirigintza berrituaren premian ere, egungo desberdintasun sozioespaziala eta ingurumenaren aldetik jasanezina den garapena gainditzeko”, mahaigaineratu du Aranak.
Horrela, Martin Heidegger filosofo eta pentsalari alemaniarraren testu batean inspiratzen da Mugak/ -en hurrengo edizioko leloa. 1951n, suntsipen eta ondorengo berreraikitze testuinguru batean, ‘Eraiki, bizi, pentsatu’ testua idatzi zuen. “Bertan aitortzen du munduan bizitzeko gaitasuna galdu dugula eta bizitzeko gai bagara bakarrik eraiki ahal izango dugula. Bere saiakeran, aipatzen du erakitzeari dagokion antzinako goi alemanaren hitzak, buan hitzak, ‘bizi’ esan nahi duela, eta ‘iraun’ hitzaren esanahia ere baduela. Bizitzea, aldi berean, babestea eta zaintzea da. Heideggerrek ondorioztatzen du bizilekuaren funtsezko ezaugarria zaintzea dela”, kontatu du komisarioak.
Gaur egun, berreraikuntzaren inguruko hausnarketak eta Heideggerrek aipatzen zuen eraikitzearen, bizitzearen eta pentsatzearen arteko harremanari erantzuteko beharrak esanahia berreskuratzen du Aranarentzat, eta beharrezkoa da egungo urgentziazko eta larrialdiko testuingurutik berrikustea: “Premiazko testuinguru horretan sortzen da sormen ausarta eta disruptiboa, planeta honetan bizirauten laguntzeko gai dena. Erakundeen, enpresen, kolektiboen, arkitektura-estudioen eta talentu berrien larrialdia, bizi garen espazioen diseinua ulertzeko moduak planteatzen dituztenak iraunkortasunaren, inklusibotasunaren eta ingurumenaren zaintzaren ikuspegitik”.
Forma berri edo eguneratu horiek “biztanleekin batera diseinatzen den arkitektura bat biltzen dute, tokiko berezitasunak eta nortasuna kontuan hartuta. Eraikuntzak lurraldeari eta pertsonei eragiten die. Diseinuan ausarta izanik, materialen kontsumoa murrizteko eta eskura dauden baliabideak modu jasangarrian erabiltzeko gai den arkitektura”.
Bienala kultur azpiegitura ireki eta parte-hartzaile gisa
Esparru horren gainean eraikitzen ari da Mugak/ -en 2023ko hurrengo edizioa. “Krisi- eta aukera-testuinguru horretan, espazio bat ireki genuen arkitekturak garai-aldaketa horretan duen zeregina, jasotako egoeran duen erantzukizuna, eraldaketa-gaitasunak, jardun-eremuak, espazio-, ekonomia-, politika- eta gizarte-dimentsioak birpentsatzeko. Bi urtean behin, herritarrei eta hiri-bizitzan parte hartzen duten eragile guztiei irekitako kultura-azpiegitura gisa planteatuta, elkarrizketak eta hausnarketak sortzeko, maila globalean gertatzen ari diren eztabaidekin bat etor gaitezen. Mugako topagune bat da, unean uneko larrialdien eta etorkizun posibleetarantz proiektatuko gaituzten beharrezko proposamenen artean igarotzeko aukera emango diguna”, adierazi du Aranak.